Straż Graniczna ma już 30 lat - wspomnienia pierwszych lat powstawania SG
Opublikowano: piątek, 14 maj 2021
Zmiany ustrojowe zachodzące w Polsce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych musiały także objąć sprawy ochrony granicy RP i kontroli ruchu granicznego. Widząc taką potrzebę zmian, na początku 1990 r. zaczęto zastanawiać się nad możliwymi rozwiązaniami. Dyskusje na ten temat były prowadzone w dawnym Dowództwie Wojsk Ochrony Pogranicza oraz w jednostkach terenowych – ze szczególnym udziałem młodej kadry żołnierzy WOP funkcjonujących nieformalnie w Niezależnym Ruchu Żołnierzy Zawodowych WOP. Były prowadzone także w jedynej w resorcie spraw wewnętrznych uczelni wyższej Akademii Spraw Wewnętrznych (Katedrze Organizacji i Zarządzania)
Przygotowany projekt ustaw o ochronie granicy RP oraz o Straży Granicznej – którego głównym autorem był płk R. Dobrowolski, ówczesny szef Oddziału Prawnego i Administracji Granic Dowództwa WOP, po uzgodnieniach międzyresortowych oraz przyjęciu przez Radę Ministrów, trafił do Sejmu RP. W pracach legislacyjnych w Sejmie i Senacie uczestniczyli: z upoważnienia Rady Ministrów ówczesny podsekretarz stanu w MSW J. Zimowski, M. Lisiecki doradca ministra spraw wewnętrznych, R. Dobrowolski oraz bardzo aktywnie przedstawiciele Niezależnego Ruchu Żołnierzy Zawodowych WOP.
Straż Graniczna III Rzeczypospolitej Polskiej została powołana ustawą z 12.10.1990 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 462). Straż Graniczna nie powstała z dnia na dzień. Ustawodawca określił 6-miesięczny termin jej zorganizowania. Ponieważ ustawa o Straży Granicznej weszła w życie 19 listopada 1990 r., proces ten musiał być zakończony do 19 maja 1991 r. Realizacja tego zadania była dość trudna i złożona. Nie można było ani na jeden dzień odstąpić od realizacji zadań w ochronie granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego. Musiały więc równolegle funkcjonować dwie instytucje - rozformowywane Wojska Ochrony Pogranicza i tworzona Straż Graniczna.
Zorganizowanie Straży Granicznej minister spraw wewnętrznych K. Kozłowski decyzją nr 53/90 z 5 listopada 1990 r. powierzył trzynastoosobowemu zespołowi. Zespołem kierował płk SG M. Lisiecki, który prace rozpoczął jako pracownik naukowy i jednocześnie doradca ministra spraw wewnętrznych, kończył już jako komendant główny Straży Granicznej, mianowany na to stanowisko przez prezesa Rady Ministrów T. Mazowieckiego 29 listopada 1990 r. Połączenie tych dwóch funkcji, a faktycznie trzech (także obowiązków dowódcy WOP), znacznie ułatwiło pracę szczególnie w sferze decyzyjnej. Prace organizacyjne nad Strażą Graniczną były również silnie wspomagane przez działający Niezależny Ruch Żołnierzy Zawodowych WOP (a następnie Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Funkcjonariuszy Straży Granicznej) oraz przez wąską grupę kadry kierowniczej WOP.
Organizacja Straży Granicznej została zakończona przed ustawowo określonym terminem. Zgodnie z zarządzeniem numer 47/91 ministra spraw wewnętrznych H. Majewskiego z dniem 15 maja 1991 r. (zdjęcie nr 1) zostały rozformowane Wojska Ochrony Pogranicza (rozformowano wszystkie jednostki WOP, zwolniono do rezerwy wszystkich żołnierzy zawodowych), zaś od 16 maja 1991 r. Straż Graniczna przejęła ochronę granicy państwowej RP i kontrolę ruchu granicznego (po utworzeniu 13 oddziałów SG oraz dokonaniu naboru do SG). Dzień 16 maja został ustanowiony Dniem Straży Granicznej.
Należy nadmienić, że każda osoba przyjmowana do Straży Granicznej podlegała wewnętrznej weryfikacji przez powołane do tego celu zespoły. Musiała między innymi spełnić wymóg wynikający z art. 31 ustawy – charakteryzować się nieskazitelną postawę moralną i patriotyczną.
16 maja 1991 r., a więc w pierwszym dniu funkcjonowania Straży Granicznej, zostało uroczyście otwarte nowe drogowe przejdzie graniczne w Cieszynie. W uroczystości wziął udział między innymi ówczesny Minister Spraw Wewnętrznych H. Majewski.
Z okazji 30-lecia Straży Granicznej dziękuję wszystkim byłym i obecnym funkcjonariuszom za ofiarną służbę – niestety nie zawsze docenianą przez rządzących.
Zarządzenie nr 47/91 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 maja 1991 r. w sprawie zorganizowania Straży Granicznej i rozformowania Wojsk Ochrony Pogranicza
Pożegnanie Dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza gen. dyw. Feliksa Stramika i jego zastępców
Pierwsze Ślubowanie w Straży Granicznej z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych (w Komendzie Głównej Straży Granicznej)
