Straż Graniczna ma już 30 lat

Opublikowano: piątek, 07 styczeń 2022

stępowania funkcjonariuszy SG jak i Kierowników Zmian jednostek terenowych niezbędnych do właściwej realizacji wpisów w SIS (System Informacyjny Schengen) zawarty jest w instrukcji Dyrektora Zarządu Granicznego KGSG z dnia 14/12/2009, dotyczącej trybu postępowania funkcjonariuszy SG w przypadku odnalezienia wpisu osób lub przedmiotów na skutek wglądu do SIS oraz współpracy z Biurem SIRENE. System Informacyjny Schengen zapewnia bezpieczeństwo wewnątrz wspólnoty po przystąpieniu Polski do Schengen i zniesieniu kontroli na granicach wewnętrznych.

     Podstawowym aktem prawnym (wykonawczym) funkcjonowania Biura jest podręcznik SIRENE (decyzją Komisji nr K 4094 z dnia 22 listopada 2006r.) – jest to zbiór procedur opisujących zasady wymiany informacji uzupełniających. Określa procedury postępowania w przypadku poszczególnych wpisów itd.

     Krótka historia powstania Polskiego Biura SIRENE przedstawia się następująco:

  • 9 sierpnia 2004 – Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji powierza Policji zadania związane z organizacją polskiej komórki SI- RENE;
  • 1 września 2004 – rozkazem organizacyjnym KGP polska komórka SIRENE zostaje umieszczona w strukturach Biura Międzynarodowej

      Współpracy Policji razem z innymi międzynarodowymi kanałami współpracy policyjnej (INTERPOL, EUROPOL);

  • w latach 2006 – 2007 trwają prace związane z organizacją polskiej komórki SIRENE;
  • 24 sierpnia 2007 – ustawa o udziale RP w SIS i VIS (Visa Information System) czyli System Informacji Wizowej;
  • 10 września 2007 – nowe państwa członkowskie UE rozpoczynają pracę w SIS i systemie Biura SIRENE;
  • 15 maja 2008 – w związku z utworzeniem Biura Międzynarodowej Współpracy Policji Wydział ds. SIRENE BWK (wcześniejsza nazwa Biuro Wywiadu Kryminalnego) zostaje zlikwidowana.

     W ramach Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP zadania Biura SIRENE realizują:

  • Wydział Koordynacji Poszukiwań Międzynarodowych,
  • Sekcja SIRENE,
  • Sekcja Całodobowej Obsługi Międzynarodowego Przepływu Informacji

     Sekcja Całodobowej Obsługi Przepływu Informacji to Dyżurni BMWP Policji, Interpolu i Dyżurni Straży Granicznej, którzy pełnią służbę w Biurze SIRENE. Podlegają oni bezpośrednio Kierownikowi Służb Dy- żurnych BMWP KGP.
     Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra MSWiA z dnia 9 sierpnia 2004r., zadania Biura SIRENE w Polsce pełni Policja. Ogólnie mówiąc cała struktura Biura SIRENE jest usytuowana w Biurze Międzynarodowej Współpracy Policji Komendy Głównej Policji.
     W BMWP funkcjonują jeszcze oprócz wcześniej wspomnianej Sekcji ds. SIRENE i Sekcji Służb Dyżurnych:

  • Sekcja Interpolu i Europolu,
  • Wydział Koordynacji Międzynarodowej Wymiany Informacji,
  • Wydział Współpracy Pozaoperacyjnej,
  • Wydział Ogólny
  • i Wydział ds. Kontyngentów Policyjnych Oficerów Łącznikowych. Wszystkie te sekcje i wydziały podlegają bezpośrednio pod Dyrektora BMWP i jego dwóch Zastępców.

      Do głównych zadań Służb Dyżurnych BMWP możemy zaliczyć:

  • zapewnianie dostępnymi kanałami całodobowej międzynarodowej wymiany informacji policyjnych dotyczących współpracy policyjnej,
  • realizowanie spraw pilnych,
  • zarządzanie przepływem dokumentów,
  • utrzymywanie stałego kontaktu z innymi Biurami SIRENE.

     W artykule chciałbym również w skrócie opisać przepływ informacji pomiędzy funkcjonariuszami SG a Dyżurnym Bura SIRENE. 
     Wpisy (zastrzeżenia) w SIS oznaczone są kolejno artykułami od 95 – 100 KWS (Konwencja Wykonawcza do Układy Schengen). I tak kolejno:

  • art. 95 – dotyczy osoby poszukiwanej do ekstradycji (wydanie przez państwo w którym przebywa osoba figurująca w SIS dla władz pań- stwa, które dokonało wpisu do SIS – któremu przysługuje jurysdykcja karna) lub Europejskim Nakazem Aresztowania (może zostać wydany w stosunku do osoby ściganej w celu przeprowadzenia wobec niej postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego);
  • art. 96 – dotyczy osób, którym należy odmówić wjazdu na terytorium Schengen;
  • art. 97 – dotyczy osób zaginionych (osób dorosłych i małoletnich);
  • art. 98 – dotyczy osób do ustalenia miejsca pobytu do celów prawnych;
  • 99 (99.2, 99.3) – dotyczy osób i rzeczy które podlegają niejawnemu nadzorowi lub szczegółowej kontroli;
  • art. 100 – dotyczy pojazdów (tablic rejestracyjnych, dokumentów), ogólnie rzeczy, które zostały zaginione, skradzione lub przywłaszczone (albo są to rzeczy poszukiwane w związku z prowadzonym postępowanie karnym lub do badań kryminalistycznych).

     Tryb całego postępowania funkcjonariuszy SG w przypadku trafienia takich osób lub rzeczy w trakcie kontroli granicznej lub legitymowania zarówno w przejściu granicznym jak i na terenie kraju określa Instrukcja Dyrektora ZGKG SG. Przy każdym artykule zasady postępowania zarówno funkcjonariuszy SG jak i Dyżurnego Biura SIRENE są inne. Jednak zawsze po wprowadzeniu danych do systemu odpraw i realizacji wpisu – funkcjonariusz SG wypełnia FZT czyli Formularz Zgłoszenia Trafienia, w którym zawiera podstawowe dane osoby lub rzeczy figurującej w SIS i czynności wykonane po dokonanej kontroli granicznej (paszportowej). Zazwyczaj Kierownicy Zmian PSG lub inne osoby upoważnione przez Komendantów kontaktują się telefonicznie z Dyżurnym Biura SIRENE i ustalają czynności co do dalszego trybu postępowania, jednak ostateczna decyzja zawsze jest w gestii danej jednostki terenowej, która w danym momencie realizuje wpis w SIS. Taki Formularz       Zgłoszenia trafienia wysyłany jest drogą faksową do BMWP. Tam zostaje dokładnie sprawdzony przez Dyżurnego SIRENE, który na podstawie tego formularza udziela odpowiedzi w języku angielskim do państwa dokonującego wpisu w SIS. Oczywiście jest wiele sytuacji, w których wpisy wymagają konsultacji telefonicznej z państwem dokonującym wpisu np.: różnego rodzaju literówki w danych personalnych osób, prawowici właściciele dokumentów, wtórniki tablic rejestracyjnych i dużo innych sytuacji gdzie trzeba sprawę pilnie wyjaśnić i podjąć stosowne decyzje.
     Organami uprawnionymi do wprowadzania danych do SIS w przypadku:

  • art. 95 – jest Sąd i Prokuratura;
  • art. 96 – Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców;
  • art. 97 – Policja;
  • 98 – Sąd i Prokuratura;
  • art. 99 - w celu ścigania przestępstw oraz zapobieganie zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego:
    -    niejawny nadzór i szczegółowa kontrola – Policja, Straż Graniczna, Organy kontroli skarbowej;
    -    w razie poważnym zagrożeniom wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa – niejawny nadzór i szcze- gółowa kontrola – Straż Graniczna, Policja, ABW, CBA, Agencja Wywiadu i Kontrwywiadu Wojskowego;
  • art. 100 – Policja, Straż Graniczna, CBA, ABW, Służba Celna, Organy kontroli skarbowej, Sądy, Prokuratury.

     Wszystkie wymienione wyżej Organy Państwa są uprawnione do Krajowego Systemu Informacji – celem dokonania wpisu. Zarówno dostęp do danych jak i możliwość dokonywania wpisów w SIS jest okre- ślony w Ustawie z dnia 24 sierpnia 2007 o udziale RP w SIS i Systemie Informacji Wizowej.
     Jak już wcześniej wspomniałem, administratorem danych Krajowego System Informacji jest Komendant Główny Policji. Administratora danych KSI – zadania w tym zakresie realizują Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych i Biuro łączności i Informatyki KGP – określa decyzja nr 8 Komendanta Głównego Policji z dnia 7 stycznia 2008r. Krajowy System Informacji jest to zespół współpracujących ze sobą urządzeń, procedur oprogramowania i przetwarzania informacji umożliwia tym samym Organom i Służbom przekazywanie i dostęp do SIS oraz Systemu Informacji Wizowej. Centralny Organ Techniczny raz w roku składa Ministrowi MSWiA raport z funkcjonowania KSI.
     W przypadku „trafienia” osoby (art.95) lub przedmiotu (art.100) wszystkie organy są obowiązane do podjęcia wnioskowanych we wpisie działań albo do przekazania osoby lub przedmiotu Policji – tryb przeka- zywania osób i przedmiotów określa Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 grudnia 2007r. W tych przypadkach również standardowo funkcjonariusz SG wypełnia Formularz Zgłoszenia Trafienia, wysyła go do Biura SIRENE, a tam dyżurny przekazuje tę informację do państwa, które dokonało wpisu. Oczywiście Dyżurny SIRENE otrzymuje informację zwrotną – w przypadku art. 95 (Europejski Nakaz Aresztowania – w wersji angielskiej tzw. formularze A i M zostają przetłumaczone i wysłane do właściwej jednostki prowadzącej sprawę); w przypadku art. 100 (informacje dotyczące miejsca kradzieży, prawowitego posiadacza danej rzeczy, jednostki prowadzącej sprawę w państwie dokonującym wpisu do SIS tzw. formularz P – również po przetłumaczeniu – trafia do odpowiedniej jednostki terenowej).
     Bardzo ważną rzeczą w całości funkcjonowania Biura SIRENE w strukturach Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP jest ochrona danych osobowych – Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych sprawuje kontrolę bezpośrednią nad całością i jest uprawnioną osobą, która ma dostęp do Krajowego Systemu Informatycznego celem sprawowania kontroli nad właściwym przebiegiem informacji – określa to ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997r. jak również Rozporządzenie   MSWiA z dnia 6 maja 2008r., w sprawie sposobu przeprowadzania szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i ochrony danych wykorzystywanych poprzez Krajowy System Informatyczny oraz kwalifikacji osób uprawnionych do przeprowadzania tych szkoleń. Za niezgodne z prawem działanie lub nieprawidłowe wykorzystywaniem danych SIS odpowiedzialna jest Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.
     Z mojego punktu widzenia całość działań podejmowanych przez Biuro SIRENE (mam tu na myśli funkcjonariuszy SG i Policji) w dużym stopniu poprawia funkcjonalność przebiegu kontroli granicznej. Wymiana informacji zarówno telefonicznej jak i pisemnej pomiędzy Biurami SIRENE a jednostkami terenowymi rozwiązuje wiele istotnych problemów, które w danym momencie kontroli są niezbędne do podjęcia stosownej decyzji co do dalszej podróży (cudzoziemca, pojazdu itd.) przez pierwszą linię   kontroli   granicznej.                     Funkcjonalność   Biura   SIRENE   poprawia w znacznym stopniu współpracę Policji i SG w realizacji zadań przydatnych w bezpośredniej kontroli granicznej jak i zadań wykonywanych przez drugą linię kontroli granicznej.


 

Grzegorz GORYŃSKI

Morski Oddział Straży Granicznej – Gdańsk

 

NOWE PATROLE STRAśY GRANICZNEJ1

 

„Płyń po morzach i oceanach. Sław imię Straży Granicznej. Strzeż morskiej granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Nadaję ci imię Patrol 1, Patrol 2”. Słowa te wypowiedziały matki chrzestne: Elżbieta Bieńkowska, minister rozwoju regionalnego i Anna Wypych – Namiotko podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury podczas ceremonii na- dania imienia i podniesienia bandery na nowo zbudowanych jednostkach pływających SG–111 i SG–112. Uroczystość ta miała miejsce 24 czerw- ca 2010 roku w Kaszubskim Dywizjonie Straży Granicznej w Gdańsku Westerplatte.

  

  • Dzień ten przejdzie do historii Straży Granicznej jako wielkie święto – powiedział gospodarz uroczystości, kmdr. SG Piotr Stocki2, komendant MOSG.
  • Wagę tego wydarzenia odzwierciedla liczne grono gości, którzy dziś są z nami, a wśród nich osoby najważniejsze, bez których nowe jednostki byłyby bezdomnymi i bezimiennymi konstrukcjami, a mianowi- cie – matki

     Serdecznie powitał licznych gości, m.in.: matki chrzestne: Elż- bietę Bieńkowską i Annę Wypych – Namiotko, Komendanta Głównego SG płk. Leszka Elasa, Metropolitę Gdańskiego ekscelencję arcybiskupa, gen. dyw. Sławoja Leszka Głódzia, zastępcę Komendanta Głównego SG płk. Marka Borkowskiego, zastępcę Szefa Sztabu Marynarki Wojennej RP kontradm. Jarosława Zygmunta, byłego Komendanta MOSG kontr- adm.   Konrada Wiśniowskiego i właściciela stoczni Baltic Workboats z Estonii Martena Vaikmaa, reprezentantów urzędów oraz instytucji współpracujących z MOSG.

  • Dzisiejsze wydarzenie ma swój początek 8 lat temu, kiedy to Ministerstwo SWiA – mówił dalej Komendant MOSG – zaakceptowało opracowaną w MOSG „Koncepcję ochrony morskiej granicy państwa, jako granicy zewnętrznej UE”, dokument precyzyjnie definiujący plan modernizacji floty SG, jej koszty i sposób realizacji zadań. Założenia te zostały następnie bardzo pozytywnie zweryfikowane przez misje ewalu- acyjne Schengen w 2006 roku i potem wdrożone do wykonania. 
  • (…) Osągnięcia modernizacyjne to wymierny wkład organizacyjny i finansowy Polski w bezpieczeństwo własne i Europy, bowiem chroniąc polski odcinek granicy zewnętrznej UE odpowiadamy za bezpieczeństwo całej wspólnoty, a znaczna część z tych inwestycji została sfinansowana z budżetu państwa. Nasza służba to nie tylko działania w Aktywnie uczestniczymy również w operacjach Agencji FRONTEX wspierając najbardziej zagrożone nielegalną migracją państwa członkowskie, głównie południowej Europy. Morski Oddział SG na mocy szeregu ustaw wykonuje zadania nie tylko związane z ochroną granicy, ale również zapewnia ochronę interesów ekonomicznych państwa i przestrzeganie prawa na obszarach morskich, bezpieczeństwo żeglugi i obiektów portowych. Jest również integralnym elementem systemu ratownictwa morskiego i bezpieczeństwa publicznego.
  • (…) Akceptacja i możliwość realizacji planu modernizacji floty SG, to przykład zrozumienia przez władze RP zagrożeń, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo morskie, a także docenienie zdolności SG do przeciwdziałania im – powiedział kmdr Piotr Stocki.
  • Chrzest jednostki pływającej to – jak powiedział Komendant Główny SG płk Leszek Elas – jeden z najstarszych morskich ceremonia- łów, który miał zapewnić wodowanej jednostce sprzyjające warunki pogodowe: przyjazne wiatry, słońce i spokojną wodę. W trakcie uroczysto- ści jednostka zostaje włączona do wodnej wspólnoty i otrzymuje imię. Ponieważ kultywujemy tę piękną tradycję, dziś będziemy świadkami chrztu dwóch nowo wybudowanych jednostek pływających Straży Granicznej: SG–111 Patrol 1 i SG–112 Patrol 2, które będą służyły funkcjonariuszom Morskiego Oddziału Straży Granicznej.

     Metropolita Gdański abp Sławoj Leszek Głódź poświęcił nowe jednostki, a dziekan SG, ks. płk dr Zbigniew Kępa poświęcił bandery i flagi dla nowych jednostek. Następnie aktu ich wręczenia dowódcom i ich zastępcom z nowych jednostek dokonał płk SG Leszek Elas, wyrażając przekonanie, że jednostki pod ich dowództwem będą w pełnej go- towości do zadań związanych z ochroną morskiej granicy państwowej.
     Po tej ceremonii uhonorowano funkcjonariuszy MOSG, którzy nieśli pomoc potrzebującym. Najpierw odczytano list ze słowami wdzięczności, skierowany do Komendanta MOSG kmdr. Piotra Stockiego przez Bronisława Komorowskiego, marszałka Sejmu RP, wykonującego obowiązki Prezydenta RP. Napisał w nim on m.in.: (...) Dziękuję wszyst- kim Funkcjonariuszom i Pracownikom Straży Granicznej, którzy podczas akcji przeciwpowodziowej nieśli pomoc, znajdującym się w dramatycznej sytuacji mieszkańcom zalanych terenów. W imię ochrony życia i mienia innych, nierzadko narażaliście własne bezpieczeństwo. Dzięki Waszemu zaangażowaniu mamy większe poczucie bezpieczeństwa. Dzięki Wam Polacy mają pewność, że nie pozostaną porzuceni w chwilach trudnych i mogą zawsze na Was liczyć. Dajecie nam wszystkim nadzieję i wspar- cie. Raz jeszcze wszystkim dziękuję za wysiłek i poświęcenie. Jestem pewny, że w każdej trudnej sytuacji możemy na Was liczyć – podkreślił Bronisław Komorowski. 


     Następnie Komendant Główny płk Leszek Elas odczytał podziękowanie, które następnie wręczył wszystkim funkcjonariuszom biorącym udział w akcji ratowania powodzian.
     Natomiast wicewojewoda pomorski Michał Owczarczak wręczył załodze SG–007, to jest mł. chor. Marcinowi Krawczykowi (dowódca) oraz mł. chor.: Marcinowi Rawickiemu i Piotrowi Pawlukowskiemu podziękowania i upominki od Wojewody Pomorskiego Romana Zaborow- skiego za uratowanie na Zatoce Gdańskiej 6 żeglarzy.
     Uroczystość uświetnił pokaz w wykonaniu funkcjonariuszy Wydziału Zabezpieczenia Działań MOSG z wykorzystaniem śmigłowca SG. Na zakończenie odbyto krótki rejs po Zatoce Gdańskiej oraz obejrzano najnowszy sprzęt służący do ochrony granicy państwowej.

 Budowa w Estonii

     Jednostki SG–111 i SG–112 do bazy Kaszubskiego Dywizjonu SG w Gdańsku – Westerplatte zawinęły 11 maja 2010 roku. Umowę na budowę tych pomocniczych jednostek patrolowych przeznaczonych do działań w ochronie granicy państwowej dla Morskiego Oddziału Straży Granicznej 6 stycznia 2009r. w Sopocie podpisali: kmdr Piotr Stocki ko- mendant MOSG i kmdr Janusz Czupryński, główny księgowy oraz Juri Taal, reprezentujący Stocznię Baltic Workboats AS z Estonii.

     Jednostki pływające projektu PATROL 240 BALTIC charakteryzują się następującymi danymi;

  • długość – 23.7 m;
  • szerokość całkowita – 7 m;
  • zanurzenie – 35 m;
  • wysokość całkowita – 5 m;
  • wyporność 51 ton;
  • prędkość – powyżej 15 w;
  • kadłub wraz z nadbudówką aluminiowy;
  • napęd śrubowy, pięciołopatkowy: dwa stacjonarne silniki wysokoprężne o mocy 2 x 550 kW;
  • zasięg do 500 Mm;
  • autonomiczność 4 doby;
  • na jednostce, w jego rufowej części znajduje się slip oraz łódź hybrydowa o długości 5 m, który rozwija prędkość 30 w;
  • załoga jednostki wynosi 6 + 3 (obsługa łodzi) funkcjonariuszy. Patrole SG–111 i SG–112 są przeznaczone do:
  • pełnienia służby dozorowej i patrolowej;
  • zabezpieczenia socjalnego załóg lekkich środków pływających współdziałających z jednostką;
  • zabezpieczenia działań płetwonurków.

     Będą one wykonywać zadania na polskich obszarach morskich w strefie przybrzeżnej do 20 Mm. Cena jednej jednostki pływającej (komplet) to 12.444.000 złotych brutto. Ich budowa sfinansowana została w całości z budżetu państwa (Ustawy Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2007 – 2009).
     Oprócz wykonania zamówienia, wykonawca zrealizował, przed podpisaniem protokołu zdawczo – odbiorczego danej jednostki, szkolenie dla dwóch załóg z zasad eksploatacji i obsługi mechanizmów, urządzeń i wyposażenia oraz praktycznego manewrowania jednostką. Tego projektu jednostki pływające eksploatowane są przez służby graniczne na Łotwie i w Estonii.
      Ważniejsze etapy realizacji „Koncepcji ochrony morskiej granicy państwa, jako granicy zewnętrznej UE” 

  • 2000 r. – zakup dwóch jednostek SG–211 i SG–212 projektu SAR 1500;
  • 2004 r. – zakończono budowę Odcinka Pilotażowego Zautomatyzo- wanego Systemu Radarowego Nadzoru polskich obszarów morskich (ZSRN);
  • 2005 r. – rozpoczęcie budowy 2 i 3 etapu ZSRN. Budowę zakoń- czono w tym roku;
  • 2006 r. – przyjęto do służby zakupione dwa poduszkowce projektu GRIFFON 2000 TD o numerach burtowych SG–411 i SG–412, sa- molot patrolowy PZL M28 05„Skytruck” z aparaturą obserwacyjną oraz śmigłowiec W – 3AM „Anakonda”, także z taką aparaturą;
  • 2007 r. – wdrożenie do służby czterech nowo zbudowanych jednostek interwencyjno – pościgowych: SG–213, SG–214, SG–215 i SG– 216 projektu IC16M III;
  • 2008/2009 r. – zakup dwunastu łodzi hybrydowych: czterech projektu PARKER 900 BALTICK C., siedmiu projektu SŁP – 5200 oraz jednej S – 8900;
  • 2010 r. – przyjęcie dwóch jednostek pomocniczych PATROL 240 

     Dzisiejszy Morski Oddział Straży Granicznej
     Jest on jedną z 13 jednostek organizacyjnych Straży Granicznej (10 Oddziałów i 3 Ośrodki Szkolenia) – realizuje zadania w ochronie gra- nicy państwowej, w oparciu o następujące graniczne jednostki organiza- cyjne w terenie:

  • Komendę Oddziału mieszczącą się w Gdańsku Nowym Porcie;
  • 12 placówek SG w: Elblągu, Krynicy Morskiej, Gdańsku, Gdańsku – Rębiechowie, Gdyni, Władysławowie, Łebie, Ustce, Darłowie, Koło- brzegu, Rewalu i Świnoujściu;
  • 2 dywizjony SG: Kaszubski Dywizjon SG w Gdańsku i Pomorski Dywizjon SG w Świnoujściu.
  • W MOSG służbę pełni aktualnie ok. 1700 funkcjonariuszy i pracuje 400 pracowników cywilnych.
  • Do wykonania zadań na polskich obszarach morskich dysponują oni w sumie m.in.: 56 jednostkami pływającymi różnych projektów oraz 2 samolotami patrolowymi 1 śmigłowcem W3 AM „Anakonda” – z I Wy- działu Lotniczego Biura Lotnictwa SG.

      Jednostki pływające: 

  • 12 patrolowych,
  • 6 interwencyjno – pościgowych (IC 16 M III),
  • 2 poduszkowce,
  • 2 jachty,
  • 4 projektu Parker 900 Baltic
  • i 30 łodzi hybrydowych (pontonów) różnych wielkości.

     Morski Oddział Straży Granicznej ochrania 481,3 kilometrowy odcinek granicy, czyli ok. 15% całkowitej jej długości. Z tego: 440 km przypada na morski odcinek, 29,5 km na granicę RP z Republiką Federalną Niemiec i 11,3 km odcinek RP z Federacją Rosyjską na Zalewie i Mierzei Wiślanej – kontroluje w 18 przejściach ruch graniczny.

     Terytorialny zasięg działalności MOSG obejmuje więc:

  • polskie obszary morskie o powierzchni 36.724 km2 oraz obszary wo- jewództwa pomorskiego;
  • część województwa zachodniopomorskiego – powiaty: białogardzki, gryficki, kamieński, kołobrzeski, koszaliński, sławieński;
  • miasta na prawach powiatu: Koszalin i Świnoujście oraz powiat elblą- ski, miasto Elbląg i gminę Frombork z województwa warmińsko – mazurskiego. 

     Do podstawowych zadań realizowanych przez funkcjonariuszy MOSG należą:

  • ochrona nienaruszalności granicy morskiej przed nielegalną migracją;
  • organizowanie kontroli ruchu granicznego w przejściach granicznych oraz zapewnienie sprawności odpraw i płynności ruchu granicznego;
  • wykrywanie przestępstw i wykroczeń granicznych oraz ściganie ich sprawców;
  • zwalczanie przemytu zorganizowanego i przeciwdziałanie przemytowi narkotyków, broni oraz substancji radioaktywnych przez przej- ścia graniczne i z otwartego morza;
  • ochrona ważnych szlaków komunikacyjnych;
  • zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa w przejściach granicznych, komunikacji lotniczej, szlakach komunikacyjnych, polskich obszarach morskich i strefie nadgranicznej;
  • zabezpieczenie interesów ekonomicznych RP na polskich obszarach morskich;
  • wykrywanie zanieczyszczeń środowiska morskiego i ustalanie jego sprawców;
  • udział w akcjach poszukiwawczo – ratowniczych na

     Realizacja przez Morski Oddział Straży Granicznej jednego z zasadniczych zadań jakim jest: ochrona granicy państwowej przed przekraczaniem jej wbrew przepisom i kontrola ruchu granicznego, polega generalnie na zapewnieniu nienaruszalności tej granicy, zapobieganiu nielegalnej migracji i przemytowi przez nią broni, amunicji, jak również materiałów i substancji niebezpiecznych. Realizując, samodzielnie lub wspólnie z innymi instytucjami, te i pozostałe określone ustawami zadania, Straż Graniczna ochrania Rzeczpospolitą Polską i jej mieszkańców przed niebezpieczeństwami, jakie mogą nam zagrażać lub uszczuplać naszą zasobność. Stojąc na straży polskiej granicy państwowej Straż Graniczna czynnie uczestniczy w niemilitarnym systemie bezpieczeństwa Polski. Od 1 maja 2004 roku jest także współodpowiedzialna za bezpieczeństwo państw tworzących Unię Europejską i ich obywateli, a szczególnie od 21 grudnia 2007 r. obszaru z Schengen.

 Prawo na morzu

     Zasadne wydaje się, aby przypomnieć raz jeszcze w tym miejscu polskie i międzynarodowe przepisy regulujące problem bezpieczeń- stwa na polskich obszarach morskich.
     Zakres ustawowych zadań oraz uprawnień Straży Granicznej określają Ustawy z dnia: 21 marca 1991 roku (z późniejszymi zmianami) o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej; z 12 października 1990 roku (z późniejszymi zmianami) o ochronie granicy państwowej oraz o Straży Granicznej. Wskazują one, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odpowiada za ochronę granicy pań- stwowej na lądzie i na morzu, a zadanie to wykonuje Straż Graniczna. Odkreślają także zasięg działania tej formacji na polskich obszarach morskich. Na pewno nie jest to tylko strefa przybrzeżna. Ustawa o Straży Granicznej jednoznacznie wskazuje tej formacji zadania w ochronie granicy państwowej, w tym jej morskiego odcinka.
     Sprowadzają się one m.in. do:

  • przeciwdziałania nielegalnej migracji;
  • nadzoru nad eksploatacją polskich obszarów morskich oraz przestrzeganiem przez statki przepisów obowiązujących na tych ob- szarach;
  • zapobiegania transportowaniu   –   bez   zezwolenia   wymaganego w myśl odrębnych przepisów – przez granicę państwową odpadów, szkodliwych substancji  chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwórczych;
  • zapobiegania przewożeniu – bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów – przez granicę państwową środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych;
  • prowadzenia czynności w celu rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom

     Ponadto Ustawa z dnia 4 września 2008 roku o ochronie żeglugi i portów morskich daje Straży Granicznej uprawnienie, zgodnie z ustawową właściwością, do podejmowania działań, w celu zapobieżenia, ograniczenia lub usunięcia poważnego i bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego statkom, obiektom portowym i portom oraz związanej z nimi infrastrukturze, powstałego na skutek użycia statku lub obiektu pływającego jako środka terrorystycznego.
     Wspomniana wyżej Ustawa o Straży Granicznej, której zapisy pozostają w zbieżności z treścią Ustawy o obszarach morskich RP i administracji morskiej, określa właściwość Straży Granicznej do samodzielnego realizowania określonych uprawnień w imieniu terenowego organu administracji morskiej. W przypadku nieobecności na pokładzie jednostki pływającej SG inspektora inspekcji morskiej, określono szczegółowy zakres uprawnień jej dowódcy. Określono tam, że w przypadku, gdy wymagają tego względy obronności państwa lub nienaruszalności granicy państwowej dowódca jednostki pływającej SG ma prawo (także na wyłącznej strefie ekonomicznej – czyli na morzu pełnym) wezwać statek do zmniejszenia prędkości przepływu, zatrzymania się do kontroli oraz zastoso- wania się do wskazanego kursu, a także zatrzymać statek, sprawdzić dokumenty dotyczące statku i ładunku, wylegitymować załogę statku oraz znajdujących się na nim pasażerów, zbadać ładunek i przeszukać pomieszczenia statku, a także zatrzymać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa oraz zmusić statek do zawinięcia do wskazanego portu, jeżeli kapitan nie stosuje się do wydanych poleceń.
     Ponadto zapisy wskazanej ustawy dają dowódcy jednostki pływającej uprawnienia do zarządzenia pościgu za statkiem, który w określonych warunkach może być kontynuowany do granic morza terytorialnego innego państwa. Pościg na morzu prowadzą jednostki pływające Straży Granicznej oraz statki powietrzne wykonujące zadania w ochronie granicy państwowej. W przypadku podejmowania działań pościgowych stosuje się sygnały międzynarodowego kodu sygnałowego. Jeżeli statek na morskich wodach wewnętrznych lub na morzu terytorialnym, mimo wezwania, nie zatrzyma się i nie zaniecha działań naruszających przepisy obowiązujące na tych wodach, dowódca jednostki pływającej Straży Granicznej może wydać rozkaz oddania strzału ostrzegawczego w powietrze, następnie zaś strzału przed dziób i za rufę statku. Jeżeli statek mimo to nie zastosuje się do wezwania, dowódca jednostki pływającej może rozkazać otworzyć ogień do tego statku. Te same zasady stosuje się przy pościgu na morzu pełnym.
     Prawo inspekcji morskiej mają dowódcy jednostek pływających Straży Granicznej także, gdy statek na morskich wodach wewnętrznych lub morzu terytorialnym:

  • przyjmuje na pokład lub wysadza ludzi wbrew obowiązującym przepi- som;
  • dokonuje załadunku lub wyładunku towarów poza miejscami do tego wyznaczonymi;
  • opuszcza port bez kontroli granicznej;
  • nawiązuje łączność z wybrzeżem w celach przestępczych;
  • łowi ryby lub w inny sposób eksploatuje wody lub dno morskie wbrew obowiązującym przepisom;
  • wpływa na obszar strefy zamkniętej lub niebezpiecznej dla żeglugi lub rybołówstwa;
  • zakotwicza poza miejscem do tego przeznaczonym;
  • narusza przepisy dotyczące bezpieczeństwa żeglugi, transportu, sa- nitarne lub ochrony środowiska.

     Trzeba zaznaczyć, że podkreślone powyżej uprawnienia SG do podejmowania działań na polskich obszarach morskich w żadnym razie nie zamykają działań Straży Granicznej tylko do granic morza terytorialnego. Jej uprawnienia obejmują wyłączną strefę ekonomiczną, która w świetle zapisów konwencji ONZ o Prawie Morza z 10 grudnia 1982 roku jest morzem pełnym. Powyższe sformułowanie oznacza między innymi sprawowanie ochrony nad znajdującymi się w wyłącznej strefie ekonomicznej platformami wiertniczymi, jako obiektami szczególnie narażonymi na niebezpieczeństwa.
     Przedstawiony w zarysie system prawny jednoznacznie wskazuje formację, która ma zapewnić bezpieczeństwo na polskich obszarach morskich. Wzorem wielu państw, także i w naszych warunkach zadania takie prowadzą formacje policyjne, mające dostęp do wszyst- kich baz danych własnych i zagranicznych, prowadzące działania operacyjno – rozpoznawcze, mogące stosować niejawne techniki operacyjne oraz dysponujące wykwalifikowanymi służbami śledczymi, które we właściwy sposób zabezpieczą postępowanie dowodowe i należycie wykonają postępowanie procesowe. 

Na straży Bałtyku

     Działania inspekcyjno – kontrolne na statkach realizowane są przez funkcjonariuszy grup kontrolnych jednostek pływających SG. Nazewnictwo takie przyjęto w przepisach regulujących działania SG. Na polskich obszarach morskich działania inspekcyjno – kontrolne mają charakter policyjno – administracyjny. O tego rodzaju działaniach mówimy mając na uwadze interesujące nas zagrożenia, w tym także o charakterze terrorystycznym. Nie funkcjonuje natomiast pojęcie grupy abordażowej. Sugerowane przez Autora określenie grupa inspekcyjna, funkcjonuje już od 19 lat, tj. od czasu realizacji zadań przez SG na polskich obszarach morskich. Równocześnie podkreślenia wymaga fakt, iż w wyniku działań inspekcyjno – kontrolnych grup kontrolnych SG jest opracowywana stosowna dokumentacja z kontroli w formie protokołów z kontroli statku, zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego w tym zakresie.
     Można posłużyć się tu danymi statystycznymi: w 2008 roku jednostki pływające SG przeprowadziły łącznie 114 inspekcji statków, natomiast do końca listopada 2009 roku – 211. Bardzo istotnym elementem dotyczącym realizacji działań kontroli statków na obszarach morskich jest zdolność reagowania służb odpowiedzialnych za to zada- nie na sytuacje o podwyższonym ryzyku działania, możliwość użycia odpowiednich sił i środków, które stosownie do prowadzonej analizy ryzyka i bieżącej oceny sytuacji, pozwolą podejmować odpowiednie czynności służbowe względem szczególnie niebezpiecznego środowiska. Działania kontrolne funkcjonariuszy regularnych grup kontrolnych na jednostkach pływających SG są wspierane w takich sytuacjach siłami specjalnymi – funkcjonariuszami Wydziału Zabezpieczenia Działań MOSG, który stanowi formę pododdziału specjalnego szybkiego reagowania, posługującego się specjalnym uzbrojeniem i taktyką interwencji.
     Do zadań jego funkcjonariuszy należy między innymi:

  • zapewnienie bezpieczeństwa przy zatrzymywaniu osób mogących stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego;
  • współdziałanie z granicznymi jednostkami organizacyjnymi i komór- kami organizacyjnymi w zakresie pełnienia służby granicznej i za- bezpieczenia prowadzonych działań granicznych;
  • planowanie, organizowanie i   realizowanie   działań   lub   ćwiczeń w zakresie przeciwdziałania bezprawnym czynom skierowanym wo- bec statków morskich, obiektów i instalacji morskich o znaczeniu strategicznym, w tym platform wiertniczych w rejonie polskich ob- szarów morskich;
  • udział w akcjach ratowniczych, w zwalczaniu klęsk żywiołowych, katastrof i innych zdarzeń na zasadach określonych odrębnymi przepisami, współpraca z innymi służbami oraz inne zadania. 

     Działania podejmowane przez funkcjonariuszy WZD cechują się pełną mobilnością, z wykorzystaniem zarówno szybkich jednostek pływających SG o charakterze interwencyjno – pościgowym (dysponujących specjalnymi miejscami do przewozu jednostek wsparcia), jak również transportu i desantu z powietrza (śmigłowiec). 

Razem bezpieczniej

     Pojawienie się w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku na Bałtyku zorganizowanej przestępczości ukierunkowanej na: przemyt ludzi, narkotyków, broni, papierosów, alkoholu, kradzionych samochodów, jak również niekontrolowany transfer kapitału, wskazał na potrzebę rozszerzenia współpracy służb granicznych w tym regionie. Jakościowo nowy etap współpracy zagranicznej Morskiego Oddziału Straży Granicznej z organami ochrony granic państw regionu Morza Bałtyckiego datuje się od konferencji w Visby (Szwecja). Celem początkowym było stworzenie w tym regionie sprawnie funkcjonującego systemu współpracy służb granicznych w zakresie ochrony i kontroli granic. Miał on przede wszystkim służyć bezpieczeństwu państw nadbałtyckich. Zorganizowany, transgraniczny charakter przestępczości granicznej wymaga od organów ścigania ścisłej współpracy w zakresie jej zwalczania. Samodzielne przeciwdziałanie istniejącym zagrożeniom takim jak: nielegalna migracja, terroryzm, zorganizowany przemyt towarów na szeroką skalę, pranie brudnych pieniędzy oraz zanieczyszczanie środowiska, skazane są na niepowodzenie. Dlatego też ten nowy model wielostronnej współpracy miał pozwolić na bieżącą wymianę informacji między współpracującymi służbami, tworzenie całościowego obrazu sytuacji w regionie i szybkie reagowanie na wielorakie zagrożenia wynikające z łamania prawa na obszarach morskich.
     Konferencja Współpracy Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego stała się tym procesem, w ramach którego służby graniczne od 1997 roku realizują ścisłe codzienne współdziałanie w zakresie zwalczania zorganizowanej przestępczości transgranicznej. Zdobyte dzięki dużemu zaangażowaniu wszystkich współdziałających państw doświadczenie, pozwala uznać Konferencję Współpracy Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego za jedną z najbardziej efektywnych form współdziałania służb granicznych w regionie i stanowi ona dobry przykład skutecznej, wielostronnej współpracy dla innych państw. Podkreślenia wymaga fakt poczucia regionalnego zjednoczenia w realizacji wspólnego celu – przeciwdziałania zorganizowanej przestępczości transgranicznej, nieuznającej istniejących granic oraz możliwość adaptowania tych doświadczeń w inne regiony Europy.
     Współpraca służb granicznych regionu funkcjonuje w oparciu o:

  • Narodowe Centra Koordynacyjne (zespoły oficerów odpowiedzialnych za realizację współdziałania);
  • Międzynarodowe Centrum Koordynacyjne tworzone w państwie przewodniczącym „Konferencji...”;
  • techniczny system wymiany informacji;
  • zunifikowane dokumenty wymiany informacji;
  • roczne przewodnictwo kolejnych państw w „Konferencji...” obejmu- jące in. wspólne operacje, szkolenia i współpracę na szczeblu eksperckim.

     Dotychczas Straż Graniczna przez okres roku przewodniczyła „Konferencji Współpracy Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bał- tyckiego” (Baltic Sea Region Border Control Cooperation – BSRBCC). Do tego celu utworzone zostało w komendzie Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku – Międzynarodowe Centrum Koordynacyjne Polski, działające jako jeden zespół z funkcjonującym dotychczas Narodowym Centrum Koordynacyjnym Polski. W 2011 roku planowane jest ponowne powierzenie Polsce przewodniczenia BSRBCC. 

Polska w Unii

     Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej sprawiło, że morska granica państwowa stała się częścią granicy zewnętrznej Wspólnoty. Jednak formalnie nasze przygotowania do przystąpienia do tego gremium rozpoczęto już pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Na uwagę zasługuje wdrażany od roku 1999 pakiet regulacji szczebla resortowego i rządowego, który precyzyjnie formułował założenia koncepcyjne, również pod kątem ochrony morskiej granicy państwowej i sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi, w ramach przyjętej strategii zintegrowanego zarządzania granicą państwową.
     Wspomniane regulacje stanowiły ważny element przygotowania Polski i SG do przystąpienia do Unii Europejskiej i Schengen. Opra- cowana w 1999 r. koncepcja ochrony morskiej granicy państwowej i sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi definiuje między innymi:

  • kierunek modernizacji i rozwoju floty jednostek pływających i stat- ków powietrznych SG;
  • budowę Zautomatyzowanego Systemu Nadzoru Polskich Obszarów Morskich (ZSRN);
  • kierunek rozwoju kadrowego i systemu szkolenia

     Założenia te zostały zrealizowane lub pozostają w finalnej fazie realizacji. Kadra SG została w pełni uzawodowiona i przechodzi intensywny cykl zawodowego szkolenia specjalistycznego w ośrodkach szkolenia SG lub własnych jednostkach organizacyjnych. Część z nich przeszła przeszkolenie także poza granicami Polski. Morski Oddział SG został wyposażony w najnowocześniejsze jednostki pływające do prowadzenia działań interwencyjno – pościgowych oraz patrolowych, zarówno konwencjonalne typu wypornościowego, jak też poduszkowce. W końcowej fazie budowy pozostają nowoczesne, spełniające najwyższe standardy, pomocnicze jednostki, a niebawem przyjęty zostanie Zautomatyzowany System Radarowego Nadzoru Polskich Obszarów Morskich (ZSRN).
     ZSRN, jako jeden z elementów koncepcji ochrony morskiego odcinka granicy państwowej i sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi, jest nowoczesnym, wysoko scentralizowanym systemem obserwacji technicznej, ukierunkowanym na zapewnienie bezpieczeństwa na granicy morskiej i wybranej części obszarów morskich RP, a tym samym na zewnętrznej części granicy UE i obszarach morskich UE. Użytkownikiem systemu jest Straż Graniczna.
     System składa się z posterunków obserwacyjnych wyposażonych w stacje radiolokacyjne, kamery światła dziennego i noktowizyjne oraz urządzenia łączności radiowej VHF. Ponadto, system będzie mógł być uzupełniany przy tworzeniu kompleksowego obrazu sytuacji nawodnej informacjami z ruchomej stacji radarowej oraz jednostek pływających SG, z uwzględnieniem wspomnianych w koncepcji ochrony morskiego odcinka granicy państwowej i sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi pełnomorskich jednostek pływających SG. Podstawę prawną dla stworzenia ZSRN dało podpisane w dniu 30 maja 2003 roku porozumienie trójstronne pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministrem Infrastruktury i Ministrem Obrony Narodowej w sprawie współpracy w opracowaniu koncepcji oraz tworzeniu ZSRN. Potrzeba utworzenia ZSRN wyniknęła z konieczności kontroli obszarów morskich uwarunkowanej przepisami prawa wewnętrznego oraz zobowiązaniami międzynarodowymi. Za cel strategiczny budowy ZSRN przyjęto dostosowanie standardów ochrony zewnętrznej granicy UE do wymogów Schengen oraz wdrożenie założeń zawartych w dokumencie pt. „Polska Strategia Zintegrowanego Zarządzania Granicą”.
     Podstawowym zadaniem ZSRN jest wypracowanie i dystrybucja tzw. kompleksowego obrazu sytuacji nawodnej (KOSN) obejmującego co najmniej morze terytorialne i morskie wody wewnętrzne RP. Przewidziano dystrybucję KOSN do Marynarki Wojennej, administracji morskiej, Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa, administracji rybołówstwa morskiego, służby hydro – meteorologicznej, służby celnej oraz do służb granicznych innych krajów. Gromadzone i przetwarzane w systemie informacje mają służyć wspomaganiu procesu decyzyjnego i kierowaniu działaniami morskimi na różnych szczeblach odpowiedzialności służbowej różnych instytucji. ZSRN nie jest wyłącznie systemem radarowego nadzoru, lecz ma za zadanie pełnić rolę platformy wymiany informacji pomiędzy służbami krajowymi uczestniczącymi w sprawowaniu nadzoru nad obszarami morskimi, realizując przetwarzanie informacji o ruchu żeglugowym na polskich obszarach morskich pozyskiwane z odrębnych systemów, takich jak np. System Wymiany Informacji Bezpieczeństwa śeglugi (SWIBś), Systemu Kontroli Ruchu Statków (VTS), System Zarządzania i Kontroli Ruchu Statków (VTMS), Systemu Kontroli Ruchu Rybackiego (VMS).
     Do najważniejszych zadań ZSRN należy m.in.:

  • ochrona zewnętrznej granicy morskiej Unii Europejskiej;
  • ochrona morskiej granicy państwowej przed nielegalną migracją, handlem narkotykami i środkami psychotropowymi oraz nielegalnym handlem towarami;
  • sprawowanie nadzoru nad eksploatacją polskich obszarów morskich oraz przestrzeganiem przez jednostki pływające przepisów obowiązujących na tych obszarach;
  • zabezpieczenie interesów ekonomicznych RP na jej obszarach mor- skich;
  • monitoring podejrzanych jednostek pływających;
  • prowadzenie rozpoznania wykrytych, niezidentyfikowanych obiektów nawodnych i powietrznych;
  • wspomaganie prowadzenia wspólnych działań granicznych ze służbami granicznymi państw sąsiednich;
  • wspomaganie użycia jednostek pływających SG do prowadzenia działań granicznych w ochronie morskiej granicy państwa;
  • wspomaganie udziału w akcjach poszukiwawczo ratowniczych. Opracowane założenia koncepcyjne i wdrożony system ochrony morskiej granicy państwowej i sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi został bardzo dobrze oceniony przez unijne zespoły ewaluacyjne.

 Wspólne ćwiczenia i szkolenia

     Funkcjonariusze SG przechodzą bardzo intensywny cykl szko- leń specjalistycznych w ścisłej współpracy z innymi formacjami (wspólne szkolenia teoretyczne i praktyczne), z funkcjonariuszami grup kontrolnych jednostek pływających SG. Posiadają pełne właściwe wyposażenie specjalistyczne do realizacji powierzonych działań: od środków łączności, specjalistycznego umundurowania zapewniającego ochronę własną oraz specjalnego uzbrojenia i środków pływających – po szybkie łodzie interwencyjne typu RHIB. Liczebność WZD, rodzaj i specyfikacja wyposażenia technicznego oraz taktyka prowadzenia działań powinny zostać owiane mgiełką tajemnicy.
     Wskazany przez Maksymiliana Durę zakres zadań i umiejętności wymaganych od grup inspekcyjnych stanowi bezpośrednio pole aktywności oraz szkolenia teoretycznego i praktycznego funkcjonariuszy SG wykonujących zadania kontrolne na jednostkach pływających SG, zarówno w ujęciu regularnych działań grup kontrolnych, jak i interwencji w warunkach szczególnego zagrożenia. Szkolenia specjalistyczne realizowane są na poziomie wielopłaszczyznowym, w ścisłej współpracy z ośrodkami szkolenia SG i partnerami zagranicznymi – jednostkami organizacyjnymi bliźniaczych służb innych krajów, głównie w regionie Morza Bałtyckiego. Elementy szkolenia grup kontrolnych w ośrodkach szkolenia SG koncentrują się na aspektach teoretycznych, procedurach i przepisach prawa, w ujęciu zarówno międzynarodowym, jak i krajowym, oraz odnoszących się do procedur i przepisów wewnętrznych re- gulujących przedmiotowe działania SG.
     Część praktyczna szkoleń jest realizowana w pierwszej kolejności w granicznych jednostkach organizacyjnych Morskiego Oddziału SG z wykorzystaniem dostępnego sprzętu technicznego (jednostki pływające i statki powietrzne SG, wyposażenie specjalistyczne grup kontrolnych na jednostkach pływających SG). Nie brak też wspólnych szkoleń i ćwiczeń z udziałem innych służb i formacji, w tym także Marynarki Wojennej. W mijających dwóch latach jednostki pływające SG, ich grupy kontrolne przy współpracy z WZD MOSG uczestniczyły, między wieloma innymi własnymi przedsięwzięciami, w ćwiczeniach połączonych służb ukierunkowanych na współdziałanie służb armatora, ochrony obiektu portowego i statku ze służbami Administracji Morskiej i Państwa, MSWiA, MON i ratowniczymi podczas hipotetycznej sytuacji zajęcia i uprowadzenia statku oraz w obliczu aktu terrorystycznego na morzu i w porcie, a także pod kątem zwalczania zagrożenia infrastruktury krytycznej (ćwiczenia pod kryptonimem RUBIN – 08, BALTIVIA – 08 i ZWIASTUN BURZY 2009).
     Opracowywane są również specjalne scenariusze realizacji praktycznych elementów szkolenia, w ramach których wykorzystuje się praktyczne doświadczenia funkcjonariuszy zdobywane w trakcie codziennego pełnienia służby na jednostkach pływających SG. Szkolenia na szczeblu krajowym nie są jedynym elementem całokształtu działalności szkoleniowej. Prowadzona jest ścisła współpraca dwustronna i wielostronna ze służbami granicznymi innych państw.
     Od wielu lat funkcjonariusze Morskiego Oddziału SG biorą czynny udział we wspólnych szkoleniach grup kontrolnych na jednostkach pływających SG z policją Federalną Niemiec (Bundespolizei – BPOL). Działania te dotyczą zarówno teoretycznych, jak i praktycznych elementów szkolenia. WZD Morskiego Oddziału SG oraz grupy kontrolne z jednostek pływających SG realizują w trybie regularnym wspólne szkolenia, również w zakresie działań inspekcyjno – kontrolnych na jednostkach pływających, np. z funkcjonariuszami grupy specjalnej BPOL – GSG9, a także z funkcjonariuszami SG Finlandii.
     Wspólne szkolenia praktyczne grup kontrolnych jednostek pływających SG są także realizowane w ramach wielostronnego forum współpracy służb granicznych państw regionu Morza Bałtyckiego (Baltic Sea Region Border Control Cooperation – BSRBCC) w formie warsztatów i wspólnych ćwiczeń praktycznych. Nieoceniony wkład w dziedzi- nie współpracy szkoleniowej zapewnia także Agencja FRONTEX – Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich   Unii   Europejskiej   z   siedzibą w Warszawie (niezależna agencja w ramach Unii Europejskiej, która powstała 1 maja 2005 roku). FRONTEX wzmacnia bezpieczeństwo granic, koordynując działania podjęte przez państwa członkowskie, w celu wdrożenia środków wspólnotowych dotyczących zarządzania granicami zewnętrznymi.
     Do głównych zadań FRONTEX należy m.in.:

  • koordynacja wspólnych operacji i projektów pilotażowych między państwami członkowskimi i Wspólnotą, w celu poprawy kontroli i ochrony granic zewnętrznych UE;
  • prowadzenie analiz ryzyka;
  • wspieranie państw członkowskich w zakresie szkolenia funkcjonariuszy służb ochrony granic, włączając w to tworzenie wspólnych standardów szkolenia;
  • analiza postępu badań naukowych i rozwoju technicznego pod kątem możliwości wykorzystania w zakresie ochrony i kontroli granic zewnętrznych;
  • wspieranie państw członkowskich w sytuacji, gdy wymagane jest wsparcie techniczne i operacyjne na granicach zewnętrznych („RABIT” – Rapid Response Teams on Border);
  • udzielanie koniecznego wsparcia państwom członkowskim w zakre- sie organizacji wspólnych operacji powrotowych.

     Przykładem wkładu FRONTEX w dziedzinie współpracy szkoleniowej mogą być realizowane obecnie wspólne seminaria funkcjonariuszy – praktyków państw członkowskich w zakresie współdziałania w ramach praktycznej realizacji działań inspekcyjnych na obszarach morskich pomiędzy jednostkami pływającymi straży granicznych, straży przybrzeżnych i policji a statkami powietrznymi tych służb. Zrealizowano prace pod egidą Agencji FRONTEX, w których uczestniczyli również przedstawiciele MOSG, ukierunkowane na opracowanie wspólnych założeń programowych – podręcznika szkoleniowego dla funkcjonariuszy służb granicznych wykonujących ustawowe zadania na jednostkach pływających SG. Przedsięwzięcia szkoleniowe są dopełniane udziałem funkcjonariuszy MOSG we wspólnych operacjach morskich realizowanych pod egidą Agencji FRONTEX, ukierunkowanych między innymi, na realizację działań patrolowo – inspekcyjnych w rejonach szczególnie zagrożonych, w szczególności w obszarze Morza Śródziemnego (Hiszpania, Francja, Włochy, Grecja, Cypr). Funkcjonariusze Morskiego Oddziału SG uczestniczą regularnie we wspólnych operacjach morskich, zdobywając w ten sposób cenne doświadczenia praktyczne, multipliko- wane następnie również w formie szkoleń wewnętrznych w macierzystych granicznych jednostkach organizacyjnych. Tak więc szeroko roz- budowana działalność zarówno szkoleniowa, jak i w formie praktycz- nego udziału w operacjach morskich, pozwala rozwijać, weryfikować oraz doskonalić wiedzę teoretyczną i praktyczną funkcjonariuszy SG w zakresie działań kontrolnych podejmowanych przez załogi jednostek pływających SG. 

Podsumowanie

     Morski Oddział Straży Granicznej, ustawowo odpowiedzialny za działania w zakresie sprawowania nadzoru nad polskimi obszarami morskimi, w tym także działania inspekcyjno – kontrolne, podejmuje wielokierunkowo wysiłki mające wzbogacać wiedzę, umiejętności i do- świadczenie swoich funkcjonariuszy niezbędne do takich działań. Jak wspomniano, działania SG nie ograniczają się wyłącznie do praktyk własnych (narodowych), lecz aktywnie i twórczo korzysta ona z wiedzy i doświadczeń odpowiednich służb innych państw członkowskich, za- równo na płaszczyźnie szkoleniowej, jak i aktywnego udziału we wspól- nych operacjach morskich.


1 Wszystkie wykorzystane w niniejszym artykule zdjęcia pochodzą ze zbiorów A. Ciejpy.  
2 Obecnie kontradmirał SG (przyp. Redakcji).